شب چله کرونایی سیستانیها بارعایت پروتکل ها وفاصله گذاری/شب چله امسال راچگونه بگذرانیم؟
شب یلداسفره مادی نیست که مشکلات اقتصادی حذفش کند بلکه یک تلاش مثبت برای گذراز سختی هاست.اکنون که مردمان سرزمین مان درگیر کرونا هستند بهترین کار درخانه ماندن ورعایت پروتکا ها ست؛برای مهرورزیدن هم راههای دیگر وهم زمان بسیار است.
درآستانه شب یلدا ویا شب چله خبرنگار اجتماعی ما گفتگویی انجام داده است با محمدآذری محقق فرهنگ عامه اقوام که ازنظرتان خواهد گذشت .نخست: جنبه های کهن وکارکردهای انسانی وعاطفی سب چله دربین سیستانیها که به صورت خلاصه وجستاری درپی خواهدامد
دیر زمانی است که مردمان ایرانی و بسیاری از جوامع دیگر، در آغاز فصل زمستان مراسمی را برپا می‌دارند که در میان اقوام گوناگون، نام‌ها و انگیزه‌های متفاوتی دارد. در ایران و سرزمین‌های هم‌فرهنگ مجاور، از شب آغاز زمستان با نام شب چله» یا شب یلدا» نام می‌برند که همزمان با شب انقلاب زمستانی است. به دلیل دقت گاهشماری ایرانی و انطباق کامل آن با تقویم طبیعی، همواره و در همه سال‌ها، انقلاب زمستانی برابر با شامگاه سی‌ام آذرماه و بامداد یکم دیماه است به باور مدیربنیادنیمروزاگربخواهیم از منظر جغرافی وعلمی به بحث نگاهی بیندازیم باید در نظر داشته باشیم که:
خورشید در حرکت سالانه خود، در آخر پاییز به پایین‌ترین نقطه افق جنوب شرقی می‌رسد که موجب کوتاه شدن طول روز و افزایش زمان تاریکی شب میشود. اما از آغاز زمستان یا انقلاب زمستانی، خورشید دگرباره بسوی شمال شرقی باز میگردد که نتیجه آن افزایش روشنایی روز و کاهش شب است. به عبارت دیگر، در شش‌ماهه آغاز تابستان تا آغاز زمستان، در هر شبانروز خورشید اندکی پایین‌تر از محل پیشین خود در افق طلوع می‌کند تا در نهایت در آغاز زمستان به پایین‌ترین حد جنوبی خود با فاصله ۵/۲۳ درجه از شرق یا نقطه اعتدالین برسد. از این روز به بعد، مسیر جابجایی‌های طلوع خورشید مع شده و مجدداً بسوی بالا و نقطه انقلاب تابستانی باز میگردد. آغاز بازگردیدن خورشید بسوی شمال‌شرقی و افزایش طول روز، در اندیشه و باورهای مردم باستان به عنوان زمان زایش یا تولد دیگرباره خورشید دانسته می‌شد و آنرا گرامی و فرخنده می‌داشتند.
کارشناس فرهنگی بنیادنیمروز خاطرنشان کردحال که مقدمه علمی بحث را دانستیم ؛می خواهیم گذرا با سیستان وسیستانیها که بحث اداب ورسومشان در این مناسبت مطرح است را نیز به صورت جستاری وگذرا باید بشناسیم تا به فهم بهتر مطلب کمک نماید وی افزود: بررسیهای بنیادنیمروز وکتابی به نام شگفتی‌های تان (استان سکاها، سیستان روزگار اشکانی و ساسانی) به روشنی نشان می‌دهند جغرافیای سیستان از گذشته های دور تاریخ، پر راز و پرغوغا بوده، جغرافیایی که جهان پهلوانان شاهنامه از آن برخاسته‌اند.جغرافیایی که تاریخ ایران‌زمین، در بزنگاه هایی تاریخی وسرنوشت سازمنزلت و بزرگی خویش را از آن دارد. کوروش هخامنشی به مردم سیستان لقب یاریگر داده، در روزگار اشکانیان شاه سیستان یا سکانشاه می‌باید تاج را بر سر شاهنشاه ایران بگذارد و در روزگار ساسانیان ولیعهد و شاه آینده برای پرورش و آموختن فرهنگ و آئین رزم و کشورداری به سیستان فرستاده می‌شد.همان گونه که در روایت‌های پهلوانان شاهنامه" بهمن و سیاوش" شاهزادگان ایران برای آموختن به این سرزمین فرستاده می‌شدند این جغرافیا دارای برجستگی‌های ویژه‌ای در حوزه اندیشه و تکاپوهای علمی ایرانیان است. محمدآذری محقق فرهنگ فولکلوراقوام ادامه داد:
برمبنای باور پژوهشگرانی که پیشینه دانش کیهان شناسی و گاه شماری ایرانیان را با واژه نیمروز، یکی دیگر از نام واژه‌های اسرارآمیز، به سیستان می‌رسانند. بر مبنای این باور، خط فرضی که دنیای شناخته شده کهن را به دو بخش تقسیم می‌کرده، نیمروز یا میانگاه جهان نامیده می‌شده، همان خطی که بعدها به نصف‌النهار تغییر نام یافت، از سیستان می‌گذشته است.
وی گفت: بر این باور کهن، زمانی که خورشید در وسط آسمان سیستان برسد، نیمی از جهان در شرق آن روز و قبل از ظهر و نیم دیگر در غرب آن نیز بعد از ظهر است. در همین رابطه و پیوند، "ابوریحان بیرونی" در کتاب آثارالباقیه به گفته مهندس ابوسعید سجزی می‌نویسدکه در سیستان گاه شماری ویژه و ماه‌های ویژه خودشان را داشته‌اند که از دیماه آغاز می‌شده است».
در گذشته، آیین‌هایی در این هنگام برگزار می‌شده است که یکی از آنها جشنی شبانه و بیداری تا بامداد و تماشای طلوع خورشید تازه متولد شده، بوده است. جشنی که از لازمه‌های آن، حضور کهنسالان و بزرگان خانواده، به نماد کهنسالی خورشید در پایان پاییز بوده است، و همچنین خوراکی‌های فراوان برای بیداری درازمدت که همچون انار و هندوانه و سنجد، به رنگ سرخ خورشید باشند.
: بررسیهای کارشناسان بنیادنیمروز در خصوص چله گذرانی سیستانیهای گلستان ومازندران نشان می دهد در بین برخی طوایف وبعضی از روستاها وشهرها مثل اسلام اباد واسماعیل آباد وزابل اباد ودر این شب برای سپاسگزاری از نعمات خداوند و زنده نگهداشتن یادوخاطره بزرگان ودرگذشتگان یکی از حاضرین که عموما ملا یا مکتب رفته بوده است چندآیه قران تلاوت می کرده است ودر زمان انداختن سفره پذیرایی که از خود سفره گرفته تا میوه ها وآجیل های داخل آن حاصل دسترنج خودشان بوده است یکی از ن سالخورده که به ((بی بی)) معروف بوده است برای شکرگذاری وخوشبختی جوانان وزیادی رزق دعا می کرده اند
مدیر بنیادنیمروز افزود :هندوانه از اجزای اصلی سفره سیستانیهای گلستان در شب چله(یلدا) می باشد ودر گذشته نیز از هندوانه‌ها تا کشته های شیرین خوش خورخربزه به نام چولی chavali(با فتح چ –و)وپودر خوشمزه ومقوی شیرینک که ازجوشاندن گوشت با تخمه ی هندوانه به همراه گندم نیم کوب درست می شد دراین خوردنی بسیار مقوی معجون بدست آمده درآفتاب خشک وسپس دست آس والک می شد وافزون براینها پودر خوشخور دیگری به نام ستوsattoo(با فتح س وتشدید ت)از ترکیب پودر جو ی آبداروبوداده شده با شکرونبات دست آس شده برای این شب تهیه می شد.خوردنی خوشمزه وزمستانه ی دیگری که برای این شب آماده می شد ،،دوشو(دوشاب)،،نام دارد که از ترکیب خرمای خوب مضافتی به همراه روغن زرد حیوانی که دریک مشک آماده برای این شب رسانده می شد والبته انواع تخمه های شور هندوانه وخربزه والبته انار سیستان که دریک سفره ی بزرگ دراین شب گذاشته می شود
به باور عامّۀ مردم ، خوردن این میوه ها، به ویژه انار و هندوانه در شب یلدا دیو و ابلیس وسوسه گر و گمراه کننده را از دل انسان و محیط زیست او دور می کند و تب و درد و ناخوشی ها را ازعرصۀ زندگی بیرون می افکند و چون طبیعت سرد دارند گرمای تابستان را هم بی اثر می کنند و نمی گذارند انسان در تابستان دچار عطش و گرمازدگی بشوند و به سلامتشان گزندی برسد
افزون بر اینها مردم این دیار از پودر خوشخور دیگری به نام ستو که از ترکیب پودر جوی آبدارو بوداده شده با شکر و نبات و خوردنی خوشمزه دوشو (دوشاب) که از ترکیب خرمای خوب مضافتی به همراه روغن زرد حیوانی که در یک مشک آماده برای این شب آماده می‌شد استفاده می‌کردند.
., این شعر نیز مربوط به همین شب برجای مانده است :خوردن شیرنک ودوشو چه مزه میده امشو))کارشناس فرهنگ عامه بنیادنیمروز در ادامه بحث اقلام سفره شب چله افزود:
شب چله ، وقتی که تمام اهل خانه دور هم جمع می شوند کدبانوی خانه کشمش ، مویز ، انار، هندوانه ، تخمه خربزه وهندوانه که به اینها آجیل شب چله می گویند می آورند وروی کرسی می گذارند
، مردم سیستان ودر هرکجا که سیستانیها روزگار می گذرانند؛بخصوص در شمال کشور که بواسطه تلاش بزرگان ومعتمدین وبخصوص تلاش های بنیادفرهنگی نیمروز بسیاری از رسوم حفظ وحتی احیا شده است؛در این شب شیره هندوانه را به همراه تخمه و انار بر سر سفره گذاشته و آتش روشن می کنند، با استفاده از دهل و ساز سعی داشته وداشتند این شب را تا صبح پاس بدارند و دور هم باشند. با توجه به این که در این منطقه تولید هندوانه زیاد بود، مردم هندوانه ها را جمع می کردند و با آن شیرینک، چولی و شیره کولkaval درست می کردند و هندوانه های خاصی را در کاهدان می گذاشتند و دور آن را با گل می بستند تا برای زمستان تازه بماند.دو میوه هندوانه وانارهردو نمادی از رویش، باروری، نوشدگی، باززایی و پیروزی و جاودانگی به شمار می روند و در بسیاری از آئین ها و مراسم آئینی درفرهنگ سنتی ایرانیان حضور دارند و ایفای نقش می کنند. مانند استفادۀ زرتشتیان از شاخه و میوۀ درخت انار در مناسک دینی و از میوۀ آن در مراسم پیمان شویی بستن، یا انداختن انار یا سیب از سوی داماد به طرف عروس، پیش از ورود او به خانۀ شوی، فرستادن خوانچۀ میوه از انار و سیب و هندوانه درشب یلدا ازخانۀ داماد به خانۀ عروس و گذاشتن انار یا شاخۀ درخت آن در خوان نوروزی و تفأل زدن به شاخۀ انار در میان مردم ایران. یکی از مراسمی که هنوز هم جایگاه خود راحفظ کرده است مراسمی بنام شب چله ای بردن است . این مراسم برای پسرانی می باشد که با دختری نامزد کرده اندو دختر هنوز در خانه پدرش می باشد انجام می شود. (البته این رسم در تمام اعیاد نیز وجود دارد که خودش دارای کارکردهای بسیار مهمی است که در جای خودش جاب بحث دارد)نسبت به توانایی مالی آقا پسر مقادیری میوه و هدایای دیگری به خانه خانواده عروس می برند و خانواده دختر و پسر دور هم جمع می شوند و گل می گویند و گل می شنوند
از محقق فرهنگ عامه سیستانیهای شمال کشور درخصوص کارکردهای اجتماعی شب چله دربین سیستانیها پرسیدم که وی گفت:
نقش و کارکرد دیگر این جشن ها که بنیادی تر و مهم تر می نماید، نخست ایجاد وحدت و انسجام فرهنگی میان همۀ افراد طبقات مختلف مردم سرزمین ایران از هر گروه قومی و زبانی و دینی، و دیگراستوارکردن هویت فرهنگی و ملی ایرانیان درسراسر حوزۀ فرهنگ ایرانی است محقق فرهنگ عامه سیستانیها می گوید:برباور نیاکان ما در سیستان وهرجا که سیستانیها زندگی می کنند:
یلدا پیام آور دو بشارت بزرگ است: یکی بشارت به پایان یافتن یک دور کیهانی و آغاز دور کیهانی نوین دیگر، و به عبارت دیگر به سرآمدن فصل پائیز و آمدن فصلی یا سالی نو با زمستان؛ و دیگری بشارت به زایش دوبارۀ خورشید در درازترین شب سال پس از مرگ نمادینش در پائیز، و بلند شدن روزها از پس آن و بالندگی و دیرمانی بیشتر خورشید در جولانگاه هر روزۀ خود در پهنۀ آسمان تا پایان زمستان.یکی ازمدیران بنیادنیمروزبا اشاره به جایگاه شب چله در فرهنگ سرزمین کهن ایران واشارات بزرگانی چون استادخسروی ,محمدی خمک؛ شهنازی؛عمرانی؛رخشانی؛باقری؛رئیس الذاکرین؛اویسی؛وسایربزرگان حوزه فرهنگ عامه سیستانیها که برایند تلاش این عزیزان اکنون دانسته وداشته های قابل ارائه حقیر ودوستانم می باشد؛گفتند:
بسیاری از ادیان نیز به شب چله مفهومی دینی دادند. در آیین میترا (و بعدها با نام کیش مهر)، نخستین روز زمستان به نام خوره روز» (خورشید روز)، روز تولد مهر و نخستین روز سال نو بشمار می‌آمده است و امروزه کارکرد خود را در تقویم میلادی که ادامه گاهشماری میترایی است و حدود چهارصد سال پس از مبدأ میلادی به وجود آمده؛ ادامه می‌دهد. فرقه‌های گوناگون عیسوی، با تفاوت‌هایی، زادروز مسیح را در یکی از روزهای نزدیک به انقلاب زمستانی می‌دانند و همچنین جشن سال نو و کریسمس را همچون تقویم کهن سیستانی در همین هنگام برگزار می‌کنند. به روایت بیرونی، مبدأ سالشماری تقویم کهن سیستانی از آغاز زمستان بوده و جالب اینکه نام نخستین ماه سال آنان نیز کریست» بوده است. منسوب داشتن میلاد به میلاد مسیح، به قرون متأخرتر باز میگردد و پیش از آن، آنگونه که ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه نقل کرده است، منظور از میلاد، میلاد مهر یا خورشید است. نامگذاری نخستین ماه زمستان و سال نو با نام دی» به معنای دادار/خداوند از همان باورهای میترایی سرچشمه می‌گیرد.
در سیستان ودر بین سیستایهای شمال کشور وحتی تهران ومشهدنیز شب چله به جای واژه یلدا با همان مفاهیم فراگیر در میان مردم به کار می رود و این شب بلند‌ترین شب سال و آغاز زایش دوباره خورشید و بازگشت گرما و روشنی به زندگی است که چله بزرگ نام دارد و تا دهم بهمن به درازا می کشد و پس از آن چله خرد یا کوچک آغاز میشود و تا بیست اسفند ادامه می‌یابد.
محقق فرهنگ عامه اقوام افزود:در سیستان ودربین سیستانیها در شمال کشور شب یلدا را به عنوان شب چله می شناسیم که 2 رویکرد در آن وجود دارد از جمله نگاه انسانی زیبا که در ساختارهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و در هزاره های تمدن و فرهنگ، ریشه دارد و دیگر نگاه علمی به آن است.شب چله با نگاهی انسانی و زیبا یک آیین کهن را پاس می دارد در این شب مناسبات بسیار زیبای انسانی حول محور ریش سفیدان و بزرگان در هر خانواده شکل می گیرد. در این شب آیین زیبایی وجود دارد و اعضای خانواده ها با هماهنگی به خانه بزرگان می روند و گرد هم می آیند و در واقع موی سفید را که نماد و نشانه روشنایی و طول و عرض زندگی برای جوانان است پاس می دارند. از جمله رسوم بسیار زیبا و پسندیده ایرانی در این شب که در اسلام نیز بسیار به آن سفارش شده، عیادت از سالمندان و بیماران است. ملاقات با خویشاوندان و دوستان و رسیدگی به احوال نیازمندان، به ویژه نیازمندان خویشاوند، از جمله آداب پسندیده و نیکویی است که در پرتو دستورات جامع و کامل اسلام، مردمان شریف ایرانی در شب یلدا و دیگر شب‌های طولانی و بلند زمستان به آن اهتمام می‌ورزند.مدیربنیادنیمروز در ادامه با اشاره به دیگر رسوم معنوی وانسانی سیستایها درهرکجا که بود وباش دارند گفتند:رسم زیبای دیدار یکدیگر در شب یلدا وسفره زیبا وسنتی یلدا ؛وقتی زیباتر میشود که بخشی از آنها را به مصرف یتیمان و افراد بی‌بضاعتی برسانیم که توانایی تهیه چنین اقلامی را در این شب ندارند وخدارا شکر با تمام مشکلات اقتصادی وحتی روزگارانی که زندگی برای تمام مردم سخت بوده است بازهم این نگاه انسانی در بین نیاکان ما وهم اکنون نیز جاری وساری می باشد.وبه گفته محمدآذری محقق فرهنگ عامه سیستانیها درشمال کشور):(این را بارها از طرف بپور وبی بی خودم در روستای سارلی سفلی شاهد بودم که قبل از شکستن هندوانه خودمان باید هندوانه وسهم یتیمان همسایه را می برد و))
.مدیر بنیادنیمروزسیستانیها با اشاره به تقویت این مولفه های انسانی پس از اسلام افزودند:
یلدا سنتی پسندیده است که با اصول اسلامی سازگاری خوبی دارد و منجر به احیای یک سنت صله ارحام نیز می شود، سنتی که در دین مبین اسلام به آن بسیار تاکید و انجام آن موجب طولانی شدن عمر انسان شمرده شده است.
رسم و رسومات شب یلدا که از گذشته در بین مردم وجود داشته است و تا امروز ادامه دارد اعم از صله رحم و دور هم نشینی، رفت و آمد با اقوام و بزرگان و به پند و اندرز آن ها گوش دادن از اعمال خوب در اسلام و ارزشمند است.
صله رحم فرصت خوبی برای گفتگو و تبادل افکار است، وی ادامه داد: در مناسبت هایی مثل دورهمی های شب یلدا، افراد فامیل و یا دوست و آشنا، می‌توانند از تجارب علمی همدیگر بهرمند شده و اصولا این گونه مجالس می تواند محفلی باشد برای بیان مسائل و مشکلات هرکدام از خانواده‌ها، تا به کمک و یاری همدیگر، نسبت به حل و فصل آن مسئله اقدام شود.
یلدا و سایر آئین های خوبی که از گذشتگان باقی مانده است می تواند بهانه ای برای باهم بودن و از حال هم جویا شدن، صله رحم، با خبر شدن از مشکلات هم، آموختن رسوم اخلاق، احترام به بزرگترها و والدین، توجه به زیر دستان، خوش برخوردی، خوش اخلاقی سعه صدر، مهربانی، حفظ عفت، استفاده درست از حیات الهی، استفاده از نعمت های الهی و شکر گزاری باشد.
در چنین شب‌هایی که خویشاوندان و خانواده‌ها دور هم جمع می‌شوند، این امکان وجود دارد که ضمن ایجاد فضایی سالم و با نشاط، برخی تعالیم تربیتی نیز برای فرزندان آموزش داده شود.که خدا را شکر به همت بزرگان ومعتمدین سیستانی این مفاهیم بلند به خوبی به نسل های جدید منتقل شده است وبه گفته محقق فرهنگ عامه:ما جوانترها مدیون این نگاه بلند ودرایت نیاکان وریش سفیدان خویش هستیم.بعنوان مثال مجمع معتمدین وتحصیلکرده های سیستانی به دبیری مهندس گرگیج؛شوراودهیارپرتلاش زابل ابادبخصوص اقایان رضویان وسنچولی؛هیات امنای حسینه سیستانیها درگنبد وگرگان وگالیکش ومعتمدین وبزرگان طوایف همواره جوانترها راضمن دعوت به تعامل وهمدلی با سایراقوام به حفظ سنت های نیک گذشتگان تشویق می کنند مدیربنیادنیمروز در ادامه:
مراسم شب یلدا را یک آیین خانوادگی و عامل ایجاد همبستگی میان خویشاوندان، اقوام و دوستان نزدیک دانست و افزود: این شب آغاز شب های طولانی در فصل زمستان است که والدین باید این فرصت را مغتنم شمرده از آن در جهت بهبود پیوند خانوادگی و تقویت معنویت در بین فرزندان بهره ببرند.
در هر حال صله‌ای که باعث تقویت ارتباط عاطفی، کسب محبت بین افراد، تحکیم بنیان خانواده‌ها و نظایر اینها شود، از اهمیت بالایی برخوردار بوده و در احادیث فراوانی به این نوع رفتارها که ترویج سبک زندگی اسلامی میباشد، تأکید شده است.
بر اساس آموزه های اسلام و سیره اهل بیت(ع)، همه اعضای خانواده موظف هستند ارتباط بین خود را گرم و صمیمی نگاه داشته و از تنش‌هایی که موجب به هم خوردن روابط خوب خانوادگی است جلوگیری نمایند، زیرا وجود فضایی آرام و صمیمی، زمینه را برای بیان بسیاری از مسائل علمی و معنوی فراهم می‌کند.محمدآذری درخاتمه خاطرنشان کرد:شما خبرنگاران ورسانه ها در انتقال این مفاهیم بلند نقشی انکارناپذیر دارید و بنیادنیمروز نیز در هرسال به مناسبت شب چله یک مسابقه فرهنگی مرتبط برگزار می کند مثلا سال قبل جشن بورک پزان را داشتیم وامسال نیز با توجه به کرونا جشنواره مجازی پخت تجگی وچلبک را داریم که عزیزان می توانندبااقایان دکترچشک؛حاج اصغرارباب درشبکه های اجتماعی و درفضای مجازی وموتورهای جستجو با کاربریNIMROOZONLINE@ با این مسابقه وجوایز ارزنده ان وسایر اداب ورسوم ما آشنا شوند
بنیادنیمروزسیتانیها با توجه به شرایط کرونایی ورعایت پروتکل های بهداشتی پیشنهاد می کند که اگرشرایط قرمز ونارجی استمرار داشت می توان با کوچک کردن این جشن درجمع درونی ولی با استفاده از فضای مجازی وشیوه های نوین ارتباطی این فرصت وسنت کهن را نیزبرگزار کنیم وبهتر است مسولین مربوطه نیز با تخصیص یک بسته هدیه اینترنتی ضمن فراهم اوردن زیرساخت های لازم؛ به این روند کمک نمایند
درخاتمه به صورت نمونه واتفاقی چند بیت شعر از شعرای نامی کشورمان درخصوص یلدا وشب چله را بعنوان هدیه تقدیم مخاطبین شما وشما خبرنگاران فهیم می نمائیم
نظر به روی تو هربامداد نوروزی است //شب فراق توهرگه که هست یلدایی است (سعدی)
سنایی می گوید: به صاحب دولتـی پــیـوند اگرنامـی همی جویــی /// که از یک چاکری عیسی، چنان معروف شد یلدا
خاقانی می گوید:
توجان لطیفی و جهان جسم کثیف است تو شمع فروزانی و گیتی شب یلدا
حافظ می گوید:
صحبـت حـُکّام ظلمـت شـب یلداست نور زخورشید جوی، بو که برآید
سعدی گوید:
روزرویش چو برانداخت نقاب ازسرزلف گویی از روز قیامت، شب یلدا برخاست
باد آسایش ، گیتی نزند بر دل ریش صبح صادق ندمد تا شـب یلدا نرود
شعرفولکلورسیستانی می گوید:
شوه یلدا شه نو یاره مه نیومه===دلمه,دلدارمه,غمخواره مه نیومه
خداجو خی که بوگو شو درازه===سحر شه مونس و یارمه نیومه
عبدالقدیر کریمی معاون استاندارمطرح کرد؛ بنیاد نیمروز سهم بسزایی در ایجاد نشاط اجتماعی دارد
دفترنمایندگی بنیادنیمروزسیستانیها(زابلی وبلوچ) در شهرستان گنبدکاووس افتتاح شد
,شب ,های ,چله ,یلدا ,سیستان ,شب چله ,این شب ,که در ,شب یلدا ,که از ,پودر خوشخور دیگری ,امسال راچگونه بگذرانیم؟ ,سیستانیها بارعایت پروتکل ,کرونایی سیستانیها بارعایت
درباره این سایت